Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý và Khoa học Công nghệ giáo dục tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, đã lên tiếng cảnh báo về những kẻ xấu có thể tạo ra các kịch bản tinh vi nhằm thao túng tâm lý trẻ em. Những kẻ này thường xây dựng lòng tin nhanh chóng thông qua việc lắng nghe và đồng cảm, sau đó dần dần kiểm soát tâm lý của trẻ. Điều này có thể xảy ra với bất kỳ đứa trẻ nào, không phân biệt tuổi tác hoặc hoàn cảnh.
Mới đây, trường hợp của một bé gái 13 tuổi ở Tây Hồ, Hà Nội, may mắn được tìm thấy tại TP.HCM sau 3 ngày mất tích, đã gây nên sự quan tâm lớn từ dư luận. Công an phường Việt Hưng, Hà Nội, cũng đã phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hà Nội, để ngăn chặn một vụ ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn nhắm vào học sinh và sinh viên.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, khi một đứa trẻ bị lừa, nhiều người thường phản ứng với thái độ chỉ trích, cho rằng trẻ ngây thơ hoặc thiếu kỹ năng sống. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng những kẻ xấu thường thiết kế các kịch bản tinh vi với đòn tâm lý được tính toán kỹ lưỡng, khiến bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể trở thành nạn nhân.
Chỉ trong vài tháng qua tại Việt Nam, đã có những trường hợp trẻ em bị lừa đảo qua mạng, khiến chúng tự lột đồ, quay clip nhạy cảm, hoặc tự bỏ nhà đi đến nơi xa lạ. Những kẻ lừa đảo thường sử dụng lời nói như một vũ khí để ép buộc trẻ em thực hiện các hành động theo yêu cầu của chúng.
Chuyên gia tâm lý cho rằng, trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với một thế giới phức tạp, việc nhận diện các yếu tố khiến trẻ dễ bị thao túng tâm lý là vô cùng quan trọng. Các hình thức thao túng tinh vi như phủ nhận thực tế hoặc lợi dụng tình cảm có thể đẩy trẻ đến những tổn thương sâu sắc như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc vướng vào các cạm bẫy lừa đảo trực tuyến.
Chuyên gia chỉ ra các dấu hiệu để cha mẹ nhận diện nguy cơ từ đặc điểm tâm lý của trẻ, môi trường gia đình và các mối quan hệ xung quanh. Về phía bản thân trẻ, các em đang trong giai đoạn phát triển, khiến một số đặc điểm tâm lý tự nhiên có thể trở thành điểm yếu để kẻ xấu khai thác.
Những trẻ có lòng tự trọng thấp, hay lo âu và có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân thường dễ bị thao túng nhất. Kẻ xấu sẽ lợi dụng tâm lý này để khiến trẻ cảm thấy tội lỗi và phải nghe theo lời chúng để ‘chuộc lỗi’. Đặc biệt, những trẻ có sự ngưỡng mộ quá mức với một ai đó như bạn bè, người nổi tiếng… cũng rất dễ bị lợi dụng.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà cũng chỉ ra một số kiểu gia đình có thể làm tăng nguy cơ con bị thao túng, như gia đình thiếu quan tâm, kết nối với con cái; gia đình thường xuyên xung đột hoặc đổ vỡ; gia đình có khoảng cách thế hệ lớn.
Quan hệ ảo phát triển rất nhanh, và nếu không có sự đồng hành và định hướng từ gia đình, trẻ rất dễ bị cô lập, dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch hoặc bị lôi kéo vào các nhóm chat, hội nhóm tiêu cực.
Để bảo vệ con, cha mẹ cần tinh ý quan sát và can thiệp kịp thời. Phụ huynh nên lưu ý các dấu hiệu cảnh báo sớm về sự thay đổi của con, như trở nên khép kín, ít nói, hoặc ngược lại, cáu kỉnh, hung hăng bất thường.
Chuyên gia tâm lý khuyên cha mẹ nên là một người bạn mà con tin tưởng, lắng nghe không phán xét, tôn trọng cảm xúc của con. Đồng thời, dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý, và kỹ năng nhận diện và nói ‘Không’ với các lời đề nghị.
Bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy, trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn. Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất ổn kéo dài, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia tâm lý gia đình để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.