Trong bối cảnh nhiều nghề thủ công truyền thống đang dần mai một, việc tìm kiếm và phát triển những nghề nghiệp độc đáo đang trở thành một thách thức lớn. Tại xã Lộc Hà, một cá nhân đã chọn cho mình một hướng đi riêng biệt khi gắn bó với nghề khảm sành, khảm sứ – một nghề đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ cao độ.
Nghề khảm sành, khảm sứ từng là một phần quan trọng của văn hóa tại vùng đất Bình An, huyện Lộc Hà cũ, nay là xã Lộc Hà. Tuy nhiên, với sự thay đổi của thời gian, nghề này đã trở thành hoài niệm của những người cao tuổi. Việc thầy giáo Nguyễn Quang Thuận gắn bó với nghề này không chỉ giúp giữ gìn những giá trị thủ công truyền thống mà còn mang lại một góc nhìn mới về nghệ thuật từ những mảnh vỡ.
Thầy Thuận đã dành hơn 10 năm để mày mò và sáng tạo các tác phẩm nghệ thuật từ mảnh sành, sứ vỡ. Ban đầu, sự tò mò và yêu thích khi thấy những bức tường khảm ở đình làng, chùa miếu đã thôi thúc ông học hỏi. Những lần đi qua những chỗ người ta đổ bát đĩa, lọ hoa vỡ, thầy Thuận lại nhặt về và bắt đầu tìm hiểu cách thức biến chúng thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Không qua trường lớp đào tạo chuyên nghiệp về điêu khắc hay khảm sành, sứ, nhưng với nền tảng kiến thức hội họa sẵn có cùng tình yêu đặc biệt dành cho mỹ thuật dân gian, thầy Thuận đã tự học, tự mày mò từ những cuốn sách cũ, video trên mạng, từ lời kể của các cụ cao niên trong làng. Sự kiên nhẫn và tỉ mỉ đã giúp ông tạo ra những tác phẩm có một không hai.
Quá trình tạo ra một bức tranh khảm không hề đơn giản. Từ khâu rửa sạch, phân loại, đến việc lên bố cục, lựa chọn màu, phối hình… đều đòi hỏi sự chính xác và linh cảm nghệ thuật. Thời gian hoàn thành mỗi sản phẩm tùy thuộc vào kích thước và các họa tiết mà khách hàng yêu cầu.
Về kinh phí, chi phí để tạo ra một tác phẩm cũng phụ thuộc vào kích thước các linh vật, dao động từ 5 đến 10 triệu đồng. Các sản phẩm khảm sành, khảm sứ chủ yếu được dùng để trang trí các nhà thờ, các ngôi đền mang kiến trúc cổ xưa, nơi mà nghệ thuật và văn hóa giao thoa.
Mỗi mảnh sành, sứ không đơn thuần chỉ là vật liệu, mà khi được ghép thành hình ảnh như rồng, phượng hay các linh vật, chúng trở thành một phần của lịch sử và văn hóa. Thầy Thuận luôn cố gắng để những mảnh vỡ không chỉ hài hòa về màu sắc, hình khối mà còn gợi được cảm xúc và chiều sâu trong tâm thức người xem.
Chủ đề mà thầy Thuận theo đuổi chủ yếu xoay quanh văn hóa truyền thống như linh vật, tranh phong cảnh… Đặc biệt, tạo hình rồng – biểu tượng quyền uy luôn là lựa chọn hàng đầu. Việc lựa chọn những hình ảnh gắn với văn hóa truyền thống không chỉ thể hiện gu thẩm mỹ riêng mà còn gợi lại ký ức một thời nghề khảm từng hiện diện trong đời sống người dân địa phương.
Với nỗ lực hồi sinh những nghề cổ truyền thống và gìn giữ giá trị văn hóa dân gian của thế hệ hôm nay, thầy Nguyễn Quang Thuận đã góp phần truyền cảm hứng về sự sáng tạo và bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc. Một hành trình dài và khó khăn đang ở phía trước, nhưng với đam mê và kiên nhẫn, hy vọng nghề khảm sành, khảm sứ sẽ một lần nữa trở thành một phần văn hóa sống động của cộng đồng.
Đọc thêm về các nỗ lực bảo tồn di sản văn hóa tại Việt Nam và tìm hiểu thêm về nghề khảm sành, khảm sứ qua các nguồn thông tin đáng tin cậy.