Hiện nay, hàng trăm tấn thanh long, ớt, đậu bắp của Việt Nam đang gặp khó khăn trong việc xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) do vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Sự cố này bắt nguồn từ việc chuyển đổi trách nhiệm cấp phép từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sang Sở An toàn thực phẩm các địa phương, bắt đầu từ ngày 1-7-2025 theo Thông tư 12/2025/TT-BNNMT.

Thông tư này đã chuyển giao trách nhiệm cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sang các Sở An toàn thực phẩm tại địa phương. Tuy nhiên, các Sở An toàn thực phẩm, trong đó có Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết họ chưa có đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận này do sự không rõ ràng trong quy định pháp luật. Điều này đã dẫn đến tình trạng tê liệt trong việc xuất khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam.

Từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt và không thể xuất khẩu sang EU do thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam đã báo cáo rằng có khoảng 250 tấn hàng gia vị trị giá 2,4 triệu USD đang chờ cấp phép. Tại tỉnh Bình Thuận, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu đang bị hư hỏng do thời gian lưu kho quá lâu.

Tại hội nghị tổ chức ngày 29-7 giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với các địa phương, vấn đề cấp phép vẫn chưa được giải quyết. Việc chậm cấp giấy chứng nhận không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu của họ.

Câu chuyện này đặt ra yêu cầu về nguyên tắc “trong suốt về mặt kỹ thuật” trong quản lý nhà nước. Các cơ quan chức năng cần đảm bảo rằng việc thay đổi trong hệ thống quản lý không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Phân định trách nhiệm và sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ và không nên để việc này kéo dài gây hậu quả cho doanh nghiệp.

Trước tình hình này, các doanh nghiệp xuất khẩu đang chờ đợi sự can thiệp và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng để sớm giải quyết vấn đề và khôi phục lại hoạt động xuất khẩu. Liên minh châu Âu (EU) là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, và việc mất đi thị trường này sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế.

Để tránh tình trạng tương tự xảy ra trong tương lai, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và doanh nghiệp trong việc xây dựng và thực hiện các quy định pháp luật. Việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cần được thực hiện một cách minh bạch, công khai và đúng tiến độ để không gây ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp.

Trong bối cảnh hiện nay, các doanh nghiệp xuất khẩu đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp để khắc phục tình hình. Tuy nhiên, sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng vẫn là điều cần thiết để giúp họ vượt qua khó khăn và tiếp tục duy trì hoạt động xuất khẩu.

Hơn 450 hecta thanh long đạt tiêu chuẩn GlobalGAP tại tỉnh Lâm Đồng đang bước vào chính vụ thu hoạch. Tuy nhiên, tình trạng thiếu giấy chứng thư – chứng nhận An toàn thực phẩm đã khiến khoảng 100 tấn thanh long không thể xuất khẩu sang châu Âu, gây thiệt hại lớn cho các hộ dân, hợp tác xã và doanh nghiệp xuất khẩu.

Tình trạng này đã kéo dài từ đầu tháng 7 đến nay, khiến lượng hàng tồn kho gần tương đương với số thanh long bị hư hỏng. Nguyên nhân của tình trạng này là do chưa có cơ quan Nhà nước ký Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu cho các doanh nghiệp. Đối với các lô hàng xuất khẩu sang châu Âu, phần lớn doanh nghiệp thực hiện kiểm tra tại TP.HCM, đồng nghĩa cơ quan chịu trách nhiệm cấp giấy chứng nhận trên là Sở An toàn thực phẩm TP.HCM.

Trước đó, Thông tư 12/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ký ngày 19/6 và có hiệu lực từ ngày 1/7, đã chuyển thẩm quyền cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực vật xuất khẩu từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật về UBND cấp tỉnh. Tuy nhiên, việc chuyển quyền chứng nhận từ cơ quan của Bộ về Sở đang khiến quy trình này bị ách tắc. Bởi trước đây, các doanh nghiệp vốn quen làm việc với các chi cục kiểm dịch thực vật vùng – nơi phụ trách cấp giấy chứng nhận.

Trở ngại quy trình chứng nhận không chỉ gây thiệt hại lớn cho các hộ dân, hợp tác xã, doanh nghiệp xuất khẩu thanh long sang châu Âu mà còn ảnh hưởng đến những đơn hàng xuất khẩu về sau. Tình trạng này đã được Hiệp hội thanh long Bình Thuận kiến nghị bằng văn bản lên UBND tỉnh Lâm Đồng. Do phải chờ cả tháng, khách hàng từ châu Âu đã gửi thư thông báo sẽ cắt đơn hàng từ Việt Nam, chuyển qua mua thanh long từ Thái Lan, Ecuador.

Thiệt hại về kinh tế có thể được tính toán, nhưng thiệt hại về lòng tin là không thể đánh giá được. Nông dân thấy doanh nghiệp ngừng thu mua nên dừng sản xuất, đối tác cũng không còn niềm tin vì không thấy hàng hóa nhập khẩu theo cam kết. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến ngành xuất khẩu thanh long mà còn ảnh hưởng đến uy tín của ngành nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Để giải quyết tình trạng này, các cơ quan chức năng cần khẩn trương cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long. Đồng thời, cần có những giải pháp để tránh tình trạng ách tắc trong quy trình chứng nhận, nhằm giúp các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long sang châu Âu và các thị trường khác một cách thuận lợi.

Trong bối cảnh này, việc tìm hiểu và tuân thủ các quy định về xuất khẩu, cũng như tăng cường hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất khẩu là rất cần thiết.

Trước mắt, các doanh nghiệp xuất khẩu thanh long cần tập trung vào việc thực hiện các thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, đồng thời làm việc với các cơ quan chức năng để tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn. Bên cạnh đó, cần có những giải pháp dài hạn để phát triển ngành xuất khẩu thanh long một cách bền vững.