Hà Nội đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quy hoạch đô thị, với mục tiêu trở thành một đô thị thông minh, hiện đại và bền vững. Thành phố đã và đang tận dụng các công nghệ như Hệ thống Thông tin Địa lý (GIS), Mô hình Thông tin Xây dựng (BIM), Trí tuệ Nhân tạo (AI) và Internet of Things (IoT) trong quy hoạch, nhằm tạo ra một hệ sinh thái quy hoạch hiện đại. Tại đây, mọi công trình, tuyến đường, mạng lưới hạ tầng được mô hình hóa 3D, đánh giá vòng đời, kết nối dữ liệu thời gian thực và hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng, chính xác.

Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2026 sẽ số hóa 100% hồ sơ quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch phân khu trên nền GIS. Đến năm 2030, toàn bộ dữ liệu quy hoạch kỹ thuật và kiến trúc của thành phố sẽ được tích hợp vào hệ thống GIS và cung cấp công khai trên nền tảng tra cứu trực tuyến. Sự phát triển này không chỉ thể hiện bước tiến về mặt kỹ thuật, mà còn khẳng định cam kết về minh bạch và cải cách hành chính của chính quyền đô thị hiện đại.

Các chuyên gia cho rằng, ứng dụng công nghệ số trong quy hoạch không chỉ nhằm mục đích xây dựng nhiều hơn, nhanh hơn, mà còn để phát triển hài hòa hơn, bền vững hơn. Đó là tư duy quy hoạch mới mà Hà Nội cần theo đuổi. PGS.TS Trần Hải Dương, chuyên gia công nghệ đô thị, nhấn mạnh rằng, Hà Nội đang cần xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu thông minh, tích hợp GIS, AI, IoT với Big Data để phục vụ quy hoạch, giám sát và dự báo phát triển đô thị.

Theo lộ trình được Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội công bố, thành phố đặt ra các cột mốc cụ thể: giai đoạn 2025-2026 sẽ hoàn tất số hóa toàn bộ hồ sơ quy hoạch phân khu, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch hạ tầng kỹ thuật cấp thành phố; giai đoạn 2027-2030 sẽ mở rộng mô hình hóa dữ liệu BIM cho các công trình công cộng, tuyến đường, hạ tầng kỹ thuật chủ chốt; giai đoạn 2030-2035 sẽ triển khai nền tảng tra cứu dữ liệu mở toàn thành phố, kết nối quy hoạch với dữ liệu dân cư, giao thông, môi trường trên nền GIS – BIM – AI.

Tầm nhìn xuyên suốt của lộ trình này là xây dựng một hệ thống ‘bản sao số’ toàn diện cho đô thị Hà Nội, nơi mỗi quyết định quy hoạch đều có căn cứ từ dữ liệu, mô phỏng, phân tích và đánh giá chính sách theo thời gian thực. Để thành công, thành phố cần không chỉ dừng lại ở đầu tư công nghệ, mà còn phải cải cách đồng bộ về thể chế, đào tạo nhân lực, xây dựng văn hóa minh bạch hóa dữ liệu và kết nối cộng đồng.

Trong thời đại kỹ thuật số, việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động bảo tàng đã trở thành một xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Mục đích chính của xu hướng này là hiện đại hóa công tác bảo tồn di sản, tăng cường khả năng tiếp cận và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới. Tại Việt Nam, các bảo tàng cũng bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của việc chuyển đổi số để không chỉ hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn góp phần vào công tác bảo tồn di sản một cách bền vững.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm của mình sau một chuyến đi học tập và trao đổi kinh nghiệm bảo tồn di sản tại Ba Lan. Ông cho rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết phải có một phòng chuyển đổi số. Sự hiện diện của phòng chuyên trách này sẽ giúp các bảo tàng Việt Nam bắt kịp với xu thế hiện đại hóa và tăng cường khả năng tiếp cận di sản cho công chúng, đặc biệt là thế hệ mới.

Ở Ba Lan, một quốc gia có hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động tại Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ quan trọng, bao gồm số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, cũng như đăng tải nội dung lên các nền tảng số. Những nhiệm vụ này không chỉ phục vụ cho công tác bảo tồn và nghiên cứu mà còn hỗ trợ cho các hoạt động in ấn, xuất bản và truyền thông.

Một điểm nổi bật trong hoạt động của các bảo tàng tại Ba Lan là việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng công nghệ hiện đại. Tất cả các bảo tàng tại đây đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp với diện tích lớn, hệ thống ánh sáng đạt chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại có độ phân giải cao. Những thiết bị này cho phép việc số hóa hiện vật và tác phẩm nghệ thuật được thực hiện với chất lượng cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.

Sau khi số hóa, dữ liệu sẽ được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa. Quá trình này không chỉ giúp lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh và tư liệu của bảo tàng mà còn tạo điều kiện chia sẻ thông tin với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động bảo tàng vẫn còn nhiều thách thức. Hầu hết các bảo tàng vẫn hoạt động theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia nhận định rằng nếu không có bước nhảy về công nghệ, các bảo tàng sẽ khó bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng.

Một trong những rào cản lớn là thiếu nguồn lực và cơ sở hạ tầng công nghệ để hỗ trợ việc số hóa hiện vật và xây dựng cơ sở dữ liệu. Việc số hóa hiện vật, nếu có, thường được thực hiện một cách rời rạc thông qua các dự án ngắn hạn và thuê ngoài, dẫn đến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật và khó duy trì.

Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết. Quỹ này sẽ tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản và bền vững. Qua đó, các bảo tàng Việt Nam có thể bắt kịp với xu thế phát triển của bảo tàng thế giới và đáp ứng nhu cầu tiếp cận di sản của công chúng trong kỷ nguyên số.