Ngày 1/8/2020, Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) chính thức có hiệu lực, mở ra một chương mới trong quan hệ hợp tác kinh tế thương mại giữa Việt Nam và EU. Sau 5 năm thực thi, những lợi ích mà EVFTA mang lại đã trở nên rõ ràng và thiết thực cho doanh nghiệp hai bên.

Theo cam kết trong EVFTA, hiệp định sẽ loại bỏ hầu hết các rào cản thuế quan, ngoại trừ một số mặt hàng áp dụng hạn ngạch thuế quan miễn thuế. Về phía EU, cam kết xóa bỏ thuế quan ngay khi EVFTA có hiệu lực đối với hàng hóa của Việt Nam thuộc 85,6% số dòng thuế trong biểu thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào EU. Trong vòng 7 năm kể từ khi EVFTA có hiệu lực, EU cam kết xóa bỏ 99,2% số dòng thuế trong biểu thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào EU. Đối với 0,3% kim ngạch xuất khẩu còn lại, bao gồm một số sản phẩm gạo, ngô ngọt, tỏi, nấm, đường và các sản phẩm chứa hàm lượng đường cao, EU cam kết mở cửa cho Việt Nam theo hạn ngạch thuế quan (TRQs) với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%.

Về thuế xuất khẩu của Việt Nam, Việt Nam cam kết xóa bỏ hầu hết các loại thuế xuất khẩu đối với hàng hóa xuất sang EU. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở EU sẽ có cơ hội tiếp cận thị trường Việt Nam với gần 100 triệu người tiêu dùng, đặc biệt là tầng lớp trung lưu đang tăng trưởng nhanh.

Báo cáo Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) quý II/2025 do Hiệp hội doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) công bố cho thấy, tỷ lệ doanh nghiệp xác định ưu đãi thuế quan là lợi ích nổi bật của EVFTA đã tăng vọt từ 29% trong quý II/2024 lên đến 61% trong quý II/2025. Một số doanh nghiệp đã có thể định lượng lợi nhuận trực tiếp từ EVFTA, mức tăng trung bình được ghi nhận vào lợi nhuận ròng là 8,7% – với một số doanh nghiệp báo cáo con số ấn tượng lên tới 25%.

Cũng theo báo cáo này, sau 5 năm thực thi và tận dụng EVFTA, có đến 98,2% doanh nghiệp châu Âu tham gia khảo sát cho biết họ đã biết đến EVFTA và gần một nửa trong số đó báo cáo rằng hiệp định mang lại lợi ích từ mức trung bình đến đáng kể. Đáng chú ý, không chỉ các tập đoàn lớn được hưởng lợi mà các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) cũng đang khai thác tốt các ưu đãi từ hiệp định.

EVFTA không chỉ là một thỏa thuận về thuế quan mà còn là nền tảng cho sự hài hòa về tiêu chuẩn và thịnh vượng bền vững. Hiệp định đã củng cố lòng tin, thúc đẩy thương mại và mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai phía.

Tuy nhiên, để tiếp tục tận dụng các ưu đãi từ EVFTA, các doanh nghiệp Việt Nam cần chuyển mình thích ứng với nhu cầu ngày càng tăng từ thị trường EU đối với sản phẩm bền vững. Việt Nam có nhiều lợi thế khai thác từ nguồn nguyên liệu phong phú đến cam kết mạnh mẽ với phát triển xanh, cũng như đảm bảo tiêu chuẩn cao về môi trường và xã hội.

Ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương nhấn mạnh, EU là thị trường tốt, thị trường tiềm năng, với tiêu chuẩn thị trường cao nhưng vấn đề quan trọng là xuất khẩu sang EU đem lại giá trị cao. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đang xuất khẩu tốt sang thị trường này.

Bộ Công Thương đang tiếp tục triển khai xây dựng Đề án hệ sinh thái kết nối các chủ thể doanh nghiệp lại với nhau và không chỉ có sự hỗ trợ từ cơ quan địa phương, cơ quan Trung ương, mà cả sự hỗ trợ của hiệp hội logistics, ngân hàng, đơn vị tư vấn… Khi có hệ sinh thái, các sản phẩm rất dễ truy xuất nguồn gốc.

Trong chiến lược phát triển dài hạn, việc tận dụng tối đa các FTA được xác định là chìa khóa then chốt giúp Việt Nam duy trì đà tăng trưởng, thu hút đầu tư và củng cố vị thế trên trường quốc tế.

Ngày 1/8, Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước (CELG) thuộc Đại học Kinh tế TP.HCM (UEH) đã tổ chức khai mạc Hội thảo quốc tế ELG2025 với chủ đề “Khả năng chống chịu, phát triển bền vững và chuyển đổi số trong thế giới biến động: Góc nhìn từ Đông Nam Á”. Hội thảo là một diễn đàn học thuật thường niên quan trọng, kết nối các nhà nghiên cứu, học giả, chuyên gia trong và ngoài nước, cùng các nhà hoạch định chính sách để thảo luận về những giải pháp cấp thiết trước bối cảnh thế giới biến động nhanh chóng.

Trong bối cảnh hiện nay, thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức lớn từ biến đổi khí hậu đến chuyển đổi số nhanh chóng, có ảnh hưởng sâu rộng đến khu vực Đông Nam Á cũng như toàn cầu. Theo GS.TS Sử Đình Thành, Giám đốc UEH, những vấn đề này đòi hỏi các quốc gia phải có khả năng thích ứng mạnh mẽ để tồn tại và phát triển. Hội thảo ELG2025 tập trung vào ba chủ đề chính, bao gồm giải pháp công nghệ và chính sách phục hồi kinh tế sau khủng hoảng; quản trị và luật pháp trong bối cảnh biến đổi môi trường và chuyển đổi số; tài chính công, kinh tế học hành vi và năng lực thể chế.

Các chuyên gia và nhà khoa học đã trình bày và thảo luận về các chủ đề quan trọng như vai trò của công nghệ trong việc cải thiện hiệu quả các chương trình hỗ trợ tài chính, quản lý tài nguyên chung, và vai trò của pháp luật trong tăng cường minh bạch và xây dựng niềm tin số. Đặc biệt, GS. Pamela Jagger từ Đại học Michigan (Mỹ) đã nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của công nghệ trong việc cải thiện hiệu quả các chương trình hỗ trợ tài chính. Bà cho rằng cần phân biệt rõ giữa hai dạng tác động của biến đổi khí hậu: một là những thay đổi diễn ra từ từ theo thời gian, và hai là các cú sốc thời tiết đột ngột, cực đoan như bão, lũ hoặc hạn hán kéo dài.

GS. Pamela Jagger cũng chỉ ra rằng hình thức hỗ trợ tài chính hiện nay có nhiều khác biệt tùy thuộc vào từng khu vực và cộng đồng. Bà đưa ra ví dụ về mô hình tại Bangladesh, nơi đang triển khai chương trình bảo trợ xã hội hoàn toàn số hóa với sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới. Về mối lo ngại người dân có thể phụ thuộc quá mức vào hỗ trợ tài chính xã hội, GS. Jagger cho rằng thiết kế chương trình tại các cộng đồng nhỏ với khoảng 150 hộ, trong đó chỉ 10% được nhận hỗ trợ, đã giúp giảm thiểu tình trạng này.

Hội thảo ELG2025 là cơ hội để các nhà nghiên cứu, học giả và chuyên gia trong và ngoài nước chia sẻ ý tưởng, học hỏi lẫn nhau, góp phần thúc đẩy thay đổi tích cực cho kinh tế và xã hội. Sự kiện này cũng là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng một cộng đồng học thuật và chuyên gia đa dạng, tích cực đóng góp vào việc tìm kiếm giải pháp cho phát triển bền vững và chuyển đổi số trong thế giới biến động hiện nay.

Thị trường tiêu thụ thủy sản trong nước đang ngày càng đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, để có thể khai thác hết tiềm năng của thị trường nội địa, các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chiến lược riêng cho thị trường này. Đồng thời, sự đồng hành và hỗ trợ tích cực từ các doanh nghiệp phân phối lớn cũng là điều cần thiết.

Tại hội nghị thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước, được tổ chức vào ngày 1/8 tại TP.HCM, ông Huỳnh Minh Tường, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), đã nhấn mạnh rằng thị trường nội địa đang ngày càng khẳng định vai trò chiến lược trong mục tiêu phát triển bền vững và dài hạn của doanh nghiệp. Việc gắn tiêu thụ nội địa với xuất khẩu có thể giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, nguyên liệu, từ đó tăng được sức cạnh tranh.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp cũng gặp phải một số khó khăn khi phát triển thị trường nội địa. Chi phí logistics, vận chuyển và bảo quản thủy sản trong nước cao là một trong những thách thức lớn, khiến giá thành sản phẩm khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu. Ngoài ra, hạ tầng chợ đầu mối chuyên biệt và mạng lưới phân phối chưa đồng bộ giữa các vùng miền cũng gây cản trở lớn trong việc mở rộng kênh tiêu thụ.

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương, nhấn mạnh rằng thị trường nội địa không chỉ là “bệ đỡ” trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, mà cần được xác định là một chiến lược dài hạn, mang tính nền tảng đối với sự phát triển bền vững của ngành thủy sản. Các doanh nghiệp cần tăng cường nghiên cứu thị hiếu, khẩu vị và xu hướng tiêu dùng mới, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận rộng rãi hơn các nhóm khách hàng.

Một trong những trọng tâm cần thực hiện sớm là bảo đảm tính minh bạch trong toàn bộ chuỗi cung ứng thủy sản, từ vùng nuôi, nơi khai thác đến siêu thị và bàn ăn của người tiêu dùng. Việc truy xuất nguồn gốc, xác thực chất lượng sản phẩm không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là yếu tố then chốt để nâng cao niềm tin và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Trong khuôn khổ hội nghị, 16 đơn vị đại diện cho hệ thống siêu thị và các doanh nghiệp thủy sản trong nước đã cùng ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác tiêu thụ các mặt hàng thủy sản. Mục tiêu của sự hợp tác này là cụ thể hóa mục tiêu đưa sản phẩm thủy sản trong nước dần chiếm lĩnh hoàn toàn và phục vụ tốt hơn nhu cầu tiêu dùng tại thị trường nội địa. Vasep và các doanh nghiệp thành viên sẽ tích cực phối hợp với Bộ Công Thương và các bên liên quan để triển khai các hoạt động thúc đẩy tiêu thụ thủy sản trong nước.

Trước những tác động của thuế quan Mỹ, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tìm kiếm giải pháp để thích ứng và giảm thiểu rủi ro. Theo báo cáo của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), hơn 51,6% doanh nghiệp xuất khẩu đang lên kế hoạch tìm thị trường mới để đối phó với rủi ro thuế quan. Điều này cho thấy sự chuyển đổi chiến lược của các doanh nghiệp trong bối cảnh hiện nay.

Không chỉ các doanh nghiệp xuất khẩu, mà còn các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh trong nước cũng ưu tiên tìm kiếm thị trường mới. Khoảng 34,9% doanh nghiệp trong nước lựa chọn giải pháp này. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng có xu hướng tăng cường nội địa hóa chuỗi sản xuất và tìm kiếm thị trường nguyên liệu đầu vào từ các đối tác khác.

Các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, dịch vụ, nông-lâm và thủy sản đang tập trung vào việc tìm kiếm thị trường ngoài Mỹ. Ngược lại, các công ty xây dựng có xu hướng chờ đợi và hướng tới giải pháp nội địa hóa chuỗi sản xuất.

Một số doanh nghiệp như SK Foods đã chủ động lập kế hoạch chuyển dịch thị trường xuất khẩu sang các nước như EU, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, UAE từ tháng 4. Điều này cho thấy sự chủ động của các doanh nghiệp trong việc thích ứng với chính sách thuế đối ứng của Mỹ.

Theo khảo sát, các doanh nghiệp các ngành đều cho rằng họ chịu tác động khá nghiêm trọng từ chính sách thuế đối ứng của Mỹ. Việt Nam có lợi thế đa dạng thị trường với 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, cùng 70 cơ chế hợp tác song phương. Để tạo thuận lợi cho việc tìm kiếm thị trường mới, các doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, mở rộng đàm phán FTA với các nước tiềm năng khác.

Việc phát triển công nghiệp phụ trợ trong nước cũng là điều cần thiết, qua đó giảm sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu và linh kiện nhập khẩu. Các doanh nghiệp cũng khuyến nghị các cơ chế hỗ trợ cho hoạt động dịch chuyển chuỗi cung ứng hoặc mở rộng thị trường xuất khẩu ngoài Mỹ, Trung Quốc.

Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Aichi của Nhật Bản có nhiều cơ hội để gắn kết mối quan hệ và phát triển trong tương lai. Đây là nhận định của ông Nguyễn Văn Dũng, phó chủ tịch UBND TP.HCM, trong buổi tiếp bà Hirose Noriko, Đại sứ du lịch TP.HCM tại tỉnh Aichi, vào ngày 29-7 tại UBND TP.HCM.

Ông Dũng cho biết mối quan hệ kết nghĩa giữa tỉnh Aichi và TP.HCM đã được thiết lập gần 10 năm, từ năm 2016, và đã có nhiều hoạt động giao lưu trên nhiều lĩnh vực như du lịch, văn hóa, giáo dục, kinh tế… Ông đánh giá cao các buổi lễ hội của Việt Nam tại Aichi mà bà Hirose Noriko là đại sứ tổ chức và trực tiếp điều hành từ năm 2008 đến nay. Những sự kiện này không chỉ quảng bá cho TP.HCM tại Nhật Bản mà còn làm sống động hơn tình hữu nghị giữa TP.HCM, Việt Nam với tỉnh Aichi.

TP.HCM đang chuẩn bị cho kỷ niệm 10 năm quan hệ giữa TP.HCM và tỉnh Aichi vào tháng 9-2026. Thành phố sẽ có chương trình và hoạt động tổ chức sự kiện quan trọng này. Ông Dũng cũng thông tin về chuyến thăm của đại sứ du lịch vào thời điểm hết sức đặc biệt, khi TP.HCM vừa hoàn thành chương trình của trung ương hợp nhất tỉnh, thành.

Hiện tại, TP.HCM có dân số hơn 14 triệu người với diện tích 6.772km2, sau khi hợp nhất từ tỉnh Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Điều này tạo ra cơ hội để thành phố trao đổi với bà Hirose Noriko trong thời gian tới. Ông Dũng cũng trao đổi về những chương trình trọng tâm của thành phố mà phía Nhật Bản có thể quan tâm và hỗ trợ.

Một trong những chương trình trọng tâm mà TP.HCM đang triển khai là việc thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, đặt ở TP.HCM, cùng hình thành cụm công nghiệp, logistics, chiến lược xanh… Đây là thế mạnh của Nhật Bản, của Aichi. TP.HCM mong muốn nhận được sự đồng hành để tổ chức doanh nghiệp ở Nhật Bản đến TP.HCM tìm hiểu hợp tác.

Ngoài ra, thành phố cũng có nguồn lực về biển và mong muốn hợp tác để chia sẻ tiềm năng du lịch biển, phát triển du lịch biển đảo. Bà Hirose Noriko chia sẻ trải qua 30 năm hoạt động ở Việt Nam, bà dành tình cảm đặc biệt cho Việt Nam và TP.HCM.

Bà Hirose Noriko thông tin về việc Trường đại học Aichi sẽ đến Trường đại học Sài Gòn để ký kết lễ giúp sinh viên 2 nước giao lưu. Việt Nam Festival 2025 sẽ tổ chức tại Nhật Bản vào tháng 11 tại công viên Yoyogi ở Tokyo. TP.HCM sẽ cử cơ quan phối hợp, các trường đại học giữa hai bên ký kết, khối văn hóa – xã hội sẽ bàn để tổ chức sinh viên giao lưu ký kết.

Bà Hirose Noriko đề xuất có nhiều tour mua sắm, sản phẩm du lịch biển ở biển TP.HCM để thu hút khách du lịch Nhật Bản. Ông Dũng thông tin thêm, sắp tới du lịch biển đảo TP.HCM sẽ lớn rộng, thành phố đang xin chủ trương phát triển khu du lịch đặc thù Côn Đảo.

Ông Dũng hy vọng mối quan hệ giữa TP.HCM và tỉnh Aichi sẽ tiếp tục được củng cố và phát triển trong thời gian tới, mang lại lợi ích cho cả hai bên. Với những cơ hội và tiềm năng hiện có, TP.HCM và tỉnh Aichi sẽ có thể hợp tác hiệu quả trên nhiều lĩnh vực.

Thông qua chuyến thăm của bà Hirose Noriko, TP.HCM hy vọng sẽ nhận được sự hỗ trợ và hợp tác từ tỉnh Aichi để phát triển kinh tế, văn hóa và du lịch. Đồng thời, mối quan hệ kết nghĩa giữa hai bên sẽ được tăng cường, góp phần vào sự phát triển của cả hai bên.