Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm.

Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn. Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc?

Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương.

Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Tóm lại, việc cha mẹ và con cái sống chung nhưng xa cách về mặt tình cảm là một vấn đề đáng quan tâm. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự thay đổi trong cách quan tâm và giao tiếp giữa cha mẹ và con cái. Bằng cách tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành, hy vọng rằng các gia đình sẽ có thể xây dựng lại mối quan hệ gần gũi và yêu thương giữa cha mẹ và con cái.

Một số chuyên gia tâm lý học gia đình cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tổ chức Stand Alone và các nghiên cứu về giao tiếp gia đình trong việc giúp các gia đình hiểu rõ hơn về vấn đề này và tìm ra giải pháp hiệu quả.

Một người cha 73 tuổi ở TP.HCM đang发出 một lời kêu gọi giúp đỡ để tìm lại mẹ ruột cho con gái nuôi của mình trước khi qua đời. Ông Lê Trọng Toàn, cư trú tại phường Xóm Chiếu, Quận 4 cũ, TP.HCM, đã gửi tâm thư đến Báo Thanh Niên với mong muốn được giúp đỡ.

Ông Toàn cho biết ông đã nhận nuôi con gái, Lê Thị Ngọc Anh, vào đầu năm 1990 khi bé chỉ mới 2 tháng tuổi. Mẹ ruột của con gái là một phụ nữ lai Mỹ da màu, khoảng 20 tuổi tại thời điểm đó. Tuy nhiên, ông không có thông tin cá nhân nào về mẹ ruột của con gái và không thể giữ liên lạc với bà.

Cuộc sống của ông và vợ đã trở nên hạnh phúc và vui vẻ sau khi có con gái. Họ đã nuôi nấng và yêu thương con gái như con ruột. Tuy nhiên, sau khi vợ ông qua đời vì Covid-19, ông đã sống một mình với con gái. Hiện tại, ông đang đối mặt với tuổi già và ốm đau liên tục, và lo lắng về tương lai của con gái nếu ông không còn sống.

Ông Toàn bày tỏ rằng nếu tìm được mẹ ruột cho con, ông có thể ra đời mà không còn lo lắng. Ông hy vọng rằng mẹ ruột của con gái sẽ nhận ra con gái mình thông qua những bức hình và liên lạc với gia đình. Con gái của ông Toàn, chị Lê Thị Ngọc Anh, cũng biết ơn cha mẹ nuôi và muốn tìm lại mẹ ruột để biết thêm về gốc gác và nguồn cội của mình.

Hàng xóm của gia đình ông Toàn, bà Lê Thị Hoàng Oanh, cho biết rằng gia đình ông đã sống trong khu vực này từ lâu và luôn thương yêu con gái như con ruột. Bà hy vọng rằng tâm nguyện của ông Toàn sẽ sớm thành hiện thực và giúp ông tìm được mẹ ruột cho con gái trước khi ông qua đời.

Ông Toàn chia sẻ thêm rằng ông hiểu việc tìm kiếm mẹ ruột của con gái có thể là một việc khó khăn, nhưng ông hy vọng rằng qua báo chí và sự giúp đỡ của mọi người, ông có thể tìm được mẹ ruột cho con gái mình.