Với sự chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học, Việt Nam có cơ hội vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Các chuyên gia quốc tế đã đưa ra quan điểm này dựa trên kinh nghiệm phát triển khoa học không gian ở các nước tiên tiến.
Tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Xuất phát từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, các nhà khoa học đã linh hoạt chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.
TS Quang cho biết, từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. Ông nhấn mạnh vai trò của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển.
Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó phát triển khoa học thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người.
Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần một môi trường thông thoáng. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có.
TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, để phát triển công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế và học hỏi kinh nghiệm từ các nước tiên tiến. Việc hợp tác với các tổ chức vũ trụ quốc tế như NASA, ESA (Cơ quan Vũ trụ châu Âu) sẽ giúp Việt Nam tiếp cận với công nghệ mới và kinh nghiệm quản lý.
TS Nguyễn Trọng Hiền cho rằng, Việt Nam có thể bắt đầu với các dự án nhỏ, đơn giản và từ từ phát triển lên. Điều quan trọng là phải tạo ra môi trường thuận lợi cho các nhà khoa học và doanh nghiệp để họ có thể phát triển công nghệ vũ trụ.
Tóm lại, với sự chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học, Việt Nam có cơ hội vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp cũng là yếu tố quan trọng để phát triển lĩnh vực này.